Συνέντευξη στην εφημερίδα «Δημοκρατία» και στο δημοσιογράφο Δημήτρη Ριζούλη, έδωσε ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας κ.κ. ΣΕΡΑΦΕΙΜ.
Αντικείμενο της συνέντευξης το πρώτο Μεσαιωνικό και Βυζαντινό Φεστιβάλ που διοργανώνεται στο Δήμο Καστοριάς, από 31 Αυγούστου έως 2 Σεπτεμβρίου 2012.
Το ξεχωριστό φεστιβάλ, που πραγματοποιείται στο πλαίσιο του εορτασμού της συμπλήρωσης 100 χρόνων από την απελευθέρωση της Καστοριάς από τον οθωμανικό ζυγό, με χορηγό επικοινωνίας τη «δημοκρατία» και την «κυριακάτικη δημοκρατία», έχει σκοπό να αναδείξει τη βυζαντινή παράδοση της πόλης..
με τα δεκάδες μνημεία και την υπαίθρια μεσαιωνική αγορά.
Ο Ποιμενάρχης μας κ.κ. ΣΕΡΑΦΕΙΜ, στέλνει μέσω της «κυριακάτικης δημοκρατίας» μήνυμα ότι η πατρίδα (παρά τα προβλήματά της) είναι η συνέχεια της δοξασμένης ρωμαίικης εποχής.
1. Σεβασμιότατε, πόσο σημαντικός είναι ο πολιτισμός στην Ελλάδα της κρίσης;
Η Ελλάδα δεν διέρχεται μία κρίση με την γενική έννοια αλλά, το λιγότερο, μία κρίση υπό την έννοια της οικονομικής ύφεσης. Το πρόβλημα είναι ότι η συνεχής προβολή της οικονομικής διαστάσεως της κρίσεως εντέχνως και σκοπίμως αποκρύπτει την πραγματική κρίση που διέρχεται ο τόπος μας και που είναι βαθύτατα πνευματική και μαστίζει πολλά χρόνια την πατρίδα μας. Υπό αυτό το πρίσμα συλλογιστικής και επειδή ο πολιτισμός γεννιέται από το πνεύμα ενός λαού και αισθητοποιείται στον τρόπο ζωής του, είναι ο πολιτισμός που διέρχεται μεγάλη κρίση εδώ και πολλά χρόνια και μάλιστα συχνά αντικαθίσταται από μία ξενόφερτη, φθηνή και απνευμάτιστη υποκουλτούρα. Ο πολιτισμός δεν γεννά το πνεύμα και την ποιότητα ζωής αλλά αντιθέτως γεννιέται από αυτά. Η νεοελληνική κοινωνία είναι δομημένη πάνω σε μία ψευδαίσθηση οικονομικής ευμάρειας και ως εκ τούτου έχει υποκατασταθεί το πνεύμα από την ύλη. Η ύλη, όμως, δεν μπορεί να γεννήσει πολιτισμό. Ο πολιτισμός μόνο ως αποτέλεσμα του πνεύματος είναι σημαντικός και ποτέ ως προϋπόθεσή του. Συνεπώς ο πολιτισμός δεν συνδέεται με την οικονομική κρίση διότι το πνεύμα δεν επηρρεάζεται από την ύλη και ως εκ τούτου ο σημερινός υλιστικός πολιτισμός δεν μπορεί να προσφέρει τίποτα απολύτως στην κρίση του πνεύματος. Αντιθέτως, η πνευματική ζωή είναι το αντίδοτο της οποιασδήποτε κρίσεως υπάρχει στον κόσμο καθώς εκτός από την προφανή αξία της βοήθειας του Θεού, η πνευματική ζωή παράγει έναν πολιτισμό που αναπαύει και ξεκουράζει τον ταλαιπωρημένο και εξουθενωμένο άνθρωπο.
2. Με ποιο τρόπο θα στηρίξετε το Μεσαιωνικό-Βυζαντινό φεστιβάλ της πόλης και γιατί πήρατε αυτή την απόφαση;
Η απόφαση για το Μεσαιωνικό φεστιβάλ της Καστοριάς ανήκει στο Δήμαρχο Καστοριάς κ.Εμμανουήλ Χατζησυμεωνίδη. Στο σημείο αυτό θα ήθελα να εκφράσω τα θερμά μου συγχαρητήρια στο Δήμαρχο της πόλεως όχι μόνο για την εκδήλωση αυτή αλλά και για την άριστη συνεργασία του με την Ιερά Μητρόπολη. Η γνωριμία με τον πολιτισμό του παρελθόντος και άρα η συνάντηση με το πνεύμα και τον τρόπο ζωής των προγόνων μας είναι πάντοτε ένα έναυσμα επανεκκίνησης της πνευματικής ζωής του σύγχρονου Έλληνα. Σε αντίθεση με τον Μεσαίωνα της Δύσεως, ο Μεσαίωνας στον Ελλαδικό χώρο χαρακτηρίστηκε από εντονότατη πολιτισμική άνθιση και παραγωγή. Η Εκκλησία ως θεματοφύλακας του πνεύματος έχει ενεργό ρολό όχι μόνο στην προστασία και περαιτέρω ανάπτυξη της πνευματικής παραγωγής αλλά και στην προβολή των πνευματικών καρπών του παρελθόντος, δηλαδή στη προβολή του Μεσαιωνικού-Ρωμαίικου Πολιτισμού μας. Η στήριξη της Εκκλησίας είναι υλική, ηθική και πρωτίστως πνευματική.
3. Η βυζαντινή τέχνη και το μεγαλείο της, με τα κορυφαία έργα που έχουν δημιουργηθεί στο παρελθόν, είναι γνωστή στους σύγχρονους Έλληνες;
Ο πιστός λαός του Θεού μπορεί να μη γνωρίζει με λεπτομέρειες τη Ρωμαίικη τέχνη της εποχής του Μεσαίωνα, αλλά οπωσδήποτε ζει μέσα στο ίδιο πνευματικό περιβάλλον με τους προγόνους του της εποχής εκείνης και θεωρεί τη Ρωμαίικη αρχιτεκτονική, ζωγραφική, μουσική κλπ ως σημερινό του κτήμα. Βλέπετε, κ.Ριζούλη, υπάρχει μία συνέχεια στη ζωή των Ελλήνων, η οποία μόνο σε επίπεδο επιστημονικής συστηματοποίησης μπορεί να κατακερματιστεί σε περιόδους. Η πραγματική ζωή των Ελλήνων του τότε και του σήμερα κινείται γύρω και μέσα στο πλαίσιο της προσευχής και της μετάνοιας, με γνώμωνα τη σωτηρία της ψυχής και στόχο την ένωση με το Θεό. Τελικά οι άνθρωποι της Εκκλησίας ακόμα και εάν δε γνωρίζουν συγκεκριμμένες πολιτισμικές εκφάνσεις, μπορούν να ζουν μέσα στο πολιτισμικό και πνευματικό κλίμα που τις δημιούργησε και υπό την έννοια αυτή είναι οι μόνοι κύριοι και αυθεντικοί συνεχιστές της Ρωμαίικης Παραδόσεως του Μεσαίωνα.
4. Η Καστοριά είναι μία βυζαντινή πόλη;
Η χρήση του όρου ‘βυζαντινός’ είναι μία συμβατική συγκατάβαση για λόγους ευγένειας απέναντι στη Δυτική επιστημονική κοινότητα. Ο όρος ‘βυζαντινός’ εμφανίζεται για πρώτη φορά στο προσκήνιο της ιστορίας το 1562 ως μία προσπάθεια των Δυτικών ιστορικών να μας αποξενώσουν από την ιστορία μας. Η Καστοριά είναι μία Ρωμαίικη (‘βυζαντινή’ μόνο κατά τους Δυτικούς) πόλη με κάστρα, τείχη, ναούς και καλντερίμια που ταξιδεύουν τους κατοίκους της πόλεως και τους επισκέπτες σε εποχές χαμένες στα βάθη της ιστορίας. Το αξιοθαύμαστο όμως στη πόλη της Καστοριάς είναι ότι και η συνείδηση των κατοίκων της είναι Ρωμαίικη με πλήρη συναίσθηση της αποστολής τους, η οποία πολύ λίγο αλλοιώθηκε στο διάβα των αιώνων. Η Καστοριά ανέκαθεν κατοικούνταν από ακρίτες και αυτό συνεχίζεται και θα συνεχίζεται. Στην ακριτική αυτή γωνιά της πατρίδος μας τα πάντα, άψυχα και έμψυχα, φωνάζουν Ελλάδα και Ορθοδοξία.
5. Η Εκκλησία σήμερα αγκαλιάζει την τέχνη, όπως γινόταν στην εποχή του Βυζαντίου;
Η Εκκλησία δεν αγκαλιάζει την τέχνη, διότι πολύ απλά την παράγει και κυρίως τη ζει στην καθημερινότητά της. Όσον αφορά την τέχνη με την ευρύτερη έννοια του όρου, η Εκκλησία την προσλαμβάνει, την ανανοηματοδοτεί και την επιστρέφει ως ευχαριστία και δοξολογία προς το Δημιουργό. Η τέχνη πρέπει να ξεκουράζει, να εμπνέει και να συμπαρίσταται στον άνθρωπο. Κάθε τέχνη με αυτές τις προϋποθέσεις δημιουργίας είναι σεβαστή από την Εκκλησία. Η τέχνη δε γεννιέται για την τέχνη, αλλά για τον άνθρωπο.
6. Οι μεγάλοι Αυτοκράτορες του Βυζαντίου για να μείνουν στην ιστορία έχτιζαν Εκκλησίες. Σήμερα πολιτικά πρόσωπα αντιδρούν ακόμα και στην επέκταση ενός ναού. Πώς το σχολιάζετε;
Οι αυτοκράτορες της Ρωμαίικης Αυτοκρατορίας ή Ρωμανίας, οι οποίοι έχτισαν ναούς και μοναστήρια, διαπνέονταν από αγάπη για το Θεό και το λαό τους. Η δυναμική επέμβαση του Θεού στην ιστορία της πατρίδος μας, δεν άφηνε κανένα περιθώριο απιστίας στους άρχοντες της εποχής εκείνης. Οι περισσότεροι αυτοκράτορες της Ρωμαίικης Αυτοκρατορίας όχι μόνο θεολογούσαν αλλά ήταν και υμνογράφοι. Για παράδειγμα τα ‘Εωθινά’ είναι έργο του Λέοντος του Σοφού, τα ‘εξαποστειλάρια’ είναι έργο του Κωνσταντίνου Βασιλέως και το ‘ο μονογενής Υιός..’ είναι έργο του Ιουστινιανού. Ταυτόχρονα οι αυτοκράτορες και οι αυλικοί σε πολλές περιπτώσεις συναγωνίζονταν σε άσκηση ακόμα και τους μοναχούς. Τα πιο ιερά κειμήλια φυλάσσονταν στο Παλάτι (όπως το Τίμιο Ξύλο) και το τυπικό των ακολουθιών επηρρεάστηκε από τη συμμετοχή σε αυτές του αυτοκράτορα. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ολόκληρη η αυτοκρατορία έμοιαζε και λειτουργούσε σαν μία Εκκλησία. Σήμερα πολλοί πολιτικοί ηγέτες έχουν απομακρυνθεί από την Εκκλησία και ως εκ τούτου αδυνατούν να αντιληφθούν το ρόλο της. Η Εκκλησία όμως συνεχίζει το έργο της, προσεύχεται, ευλογεί και προστατεύει τον τόπο μας και αξιοποιεί όσες δυνατότητες της προσφέρει η πολιτεία. Πολέμιοι πάντοτε υπήρχαν και θα υπάρχουν στην Εκκλησία, εφόσον και ο ίδιος ο Χριστός πολεμήθηκε. Παρόλα αυτά η Εκκλησία ενώ έχει πολεμίους δεν έχει εχθρούς και αυτό διότι εργάζεται και περιμένει υπομονετικά την επιστροφή όλων στους κόλπους της.
7. Ο Μεσαίωνας στη Δύση είναι ταυτισμένος με εγκληματικά λάθη της Εκκλησίας. Στην Ορθοδοξία είχαμε τέτοια φαινόμενα;
Ο Μεσαίωνας στη Δύση κακώς είναι ταυτισμένος με εγκληματικά λάθη της εκκλησίας, και τούτο διότι η Ορθόδοξη Εκκλησία είχε καταληθεί από τους αιρετικούς στη Μεσαιωνική Δύση. Οι τάξεις των ευγενών, η φεουδαρχία και η εξάλειψη της Ορθοδοξίας υπήρξε το αποτέλεσμα της καταλήψεως του Δυτικού χώρου έπειτα από την κάθοδο των βάρβαρων γερμανικών φύλων στις απαρχές της Μεσαιωνικής περιόδου. Την εποχή εκείνη υπήρξε διακοπή της αποστολικής διαδοχής, πλήρη αλλοίωση της πνευματικής ζωης του λαού, πρόσληψη αιρετικών διδασκαλιών και ένταξη της ‘εκκλησίας’ στο φεουδαρχικό σύστημα. Να σημειώσουμε ότι πριν την κατάληψη της Δύσεως από τα Γερμανικά φύλα η πνευματική ζωή στη Δύση άκμαζε, γεγονός που περιγράφεται ξεκάθαρα και στα κείμενα του Αγίου Γρηγορίου του Διαλόγου Πάπα Ρώμης. Ενδεικτική βιβλιογραφία σχετικά με τα παραπάνω βρίσκεται στο συγγραφικό έργο του Μητροπολίτη Ναυπάκτου κ. Ιεροθέου. Η Ρωμαίικη Αυτοκρατορία είχε συνεκτικό της κρίκο την Εκκλησία και η πνευματική ζωή των υπηκόων της γέννησε όχι μόνο τον πολιτισμό της περιόδου εκείνης αλλά και τις πιο ηρωικές σελίδες της ιστορίας μας. Η όποια και κατά περιόδους χρησιμοποίηση της Εκκλησίας από αυτοκράτορες για ιδιοτελείς σκοπούς κατέληγε πάντοτε σε αποτυχία. Η ίδια η Εκκλησία όμως ενώ διαδραμάτησε τον πιο σημαντικό ρόλο στη ζωή της εποχής εκείνης, ουδέποτε διεκδίκησε την εξουσία, πόσο μάλλον να προέβει και σε εγκληματικές πράξεις. Η Εκκλησία είναι Εκκλησία Χάριτος, φιλανθρωπίας του Θεού και χώρος θεώσεως. Κοινή πεποίθηση όλων των λαών της εποχής του Μεσαίωνα ήταν ότι η Ρωμαίικη Αυτοκρατορία χαρακτηρίζονταν από φιλανθρωπία και επιείκεια και οι υπήκοοι είχαν ως πρότυπά τους, τους αγίους και τους μοναχούς.
8. Τελικά Σεβασμιώτατε, οι σύγχρονοι Έλληνες είμαστε κληρονόμοι του μεγάλου Βυζαντίου και αν ναι με ποιο τρόπο το αποδεικνύουμε;
Οι σύγχρονοι Έλληνες δεν είμαστε κληρονόμοι αλλά συνεχιστές και φορείς του ίδιου πνεύματος με τους προγόνους μας. Μπορεί να συρρικνώθηκε ο αριθμός των πιστών αλλά η ποιότητά τους και κυρίως η αναφορά τους προς το Θεό παραμένει μία αμετάβλητη διαχρονική αξία. Ο Ελληνοχριστιανικός πολιτισμός, μέσα από τον εξελληνισμένο, εκχριστιανισμένο και πολύ σύντομο Ρωμαϊκό κόσμο παραμένει ενεργός και παρών ακόμη και σήμερα μέσα στη συνείδηση των πιστών. Η σταθερή αποστολή της Ελλάδος, μέσα σε όλους τους αιώνες της ιστορίας, ως γνήσιος και αυθεντικός φορέας της Ορθοδόξου Πατερικής Παραδόσεως ήταν, είναι και θα είναι ο φωτισμός και ο αγιασμός ολοκλήρου του κόσμου. Η απόδειξη αυτού του γεγονότος είναι ότι η πατρίδα μας, ποτέ δεν έπαψε να αναδεικνύει αγίους, με τελευταίο γεγονός παγκοσμίου βαρύτητος, την αγιοκατάταξη μίας νέας αγίας στο Αγιολόγιο της Εκλησίας μας. Η Οσία Σοφία, η εν Κλεισούρα της Καστοριάς ασκήσασα, είναι η απόδειξη ότι το Ρωμαίικο, ως λαός του Θεού, συνεχίζει να μεγαλουργεί και να δοξάζει το Θεό. Αμήν
