Του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Καστορίας κ.κ. Σεραφείμ
Ο Απόστολος Παύλος, ο στρατηγός της Εκκλησίας, όπως τον ονομάζει ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, απευθυνόμενος στους Εφεσίους της εποχής του, αλλά και διαχρονικά σε όλους τους Χριστιανούς όλων των εποχών και παρουσιάζοντας παραστατικά τον αγώνα και την πάλη μας «προς τας αρχάς και τας εξουσίας του σκότους»1, απαριθμεί τα διάφορα όπλα που οφείλει καθημερινά να χρησιμοποιεί ο παλαιστής της πίστεως. Γι’ αυτό και τονίζει χαρακτηριστικά : «Στήτε ουν περιζωσάμενοι την οσφύν υμών εν αληθεία»2, δηλαδή σταθείτε λοιπόν σε θέση μάχης αφού ζωστείτε στην μέση σας με την αλήθεια.
Με το «στήτε», ο Απόστολος Παύλος θέλει να μας υπενθυμίσει την προσοχή και τη γενναιότητα. Με την «οσφύν», δηλαδή τη μέση, θέλει να μας υπενθυμίσει το θεμέλιο του πνευματικού οικοδομήματος. «Κι όπως σε ένα πλοίο», θα ερμηνεύσει ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, «η βάση είναι η καρίνα, έτσι και σε εμάς βάση όλου του σώματος είναι η μέση• διότι είναι σαν θεμέλιο και επάνω εις αυτό οικοδομείται το παν… Κι όπως η μέση είναι η βάση των κάτω και άνω μελών του σώματος, έτσι συμβαίνει και επί της νοητής μέσης [δηλαδή της ψυχής]»3. Και αυτός ο πνευματικός εξοπλισμός είναι η αλήθεια.
Πρώτον. Η αλήθεια είναι το περιεχόμενο της πίστεώς μας.
Είναι ο ίδιος ο Χριστός : «εγώ ειμί η αλήθεια»4. Δεν υπάρχουν άλλες αλήθειες πέρα από το πρόσωπο του Χριστού. Και αυτή η αλήθεια είναι θησαυρισμένη μέσα στα ιερά κείμενα της Αγίας μας Εκκλησίας και την Ιερά Παράδοση. Γι’ αυτό ο θαυμαστός Ιεράρχης της Καισαρείας Μέγας Βασίλειος απευθυνόμενος στον επιστήθιο φίλο του Αμφιλόχιο Επίσκοπο Ικονίου, του απαντά χαρακτηριστικά : «Η μόνη αυτοαλήθεια είναι ο Θεός μας. Άρα πρωταρχικό έργο του νου είναι η επίγνωση του Θεού»5. Γι αυτό και οι εραστές της αλήθειας προτιμούν το Θεό και την ελπίδα σ’ Αυτόν περισσότερο από όλα6.
Στην ίδια συχνότητα κινείται και ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος. Μέσα στα πολύτιμα συγγράμματά του μας τονίζει πως στα θέματα της πίστεως προηγείται η αλήθεια από την αγάπη. «Και το βάρβαρο και το μη βάρβαρο από εδώ να το ξεχωρίζουμε, όχι από τη γλώσσα, ούτε από την καταγωγή, αλλά από το φρόνημα και την ψυχή. Γιατί αυτός κυρίως είναι άνθρωπος, όταν πιστεύει με ακρίβεια τα δόγματα της πίστεως και ζει φιλοσοφημένη ζωή»7.
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, ο οποίος αγωνίστηκε για τη διαφύλαξη της ορθοδόξου θεολογίας σε μία δύσκολη εποχή, ενάντια στον κίνδυνο της εκκοσμικεύσεως της αληθείας της Εκκλησίας, στην ταύτιση ουσίας και ενεργείας του Θεού και στην αλλοίωση του τρόπου ασκήσεως, κίνδυνοι που θα οδηγούσαν τον άνθρωπο στον αγνωστικισμό και στον πανθεϊσμό, υποστηρίζει ορθόδοξα ότι η αλήθεια ταυτίζεται απόλυτα με την Εκκλησία, δηλαδή με το Χριστό : «Οι της Εκκλησίας του Χριστού είναι της αληθείας• και οι μη όντες της αληθείας δεν είναι ούτε της Εκκλησίας του Χριστού, τοσούτον δε μάλλον όσον αν καταψεύδωνται εναντίον εαυτών, καλούντες εαυτούς και αλλήλους ποιμένας και αρχιποίμενας ιερούς»8.
Δεύτερον. Η αλήθεια ως συντεταγμένη ζωής.
Την αλήθεια, ως συντεταγμένη της ζωής, ζητά από κάθε μαθητή Του ο ενανθρωπήσας Υιός και Λόγος του Θεού. «Έστω ο λόγος υμών ναι ναι, ου ου• το δε περισσόν τούτων εκ του πονηρού εστί»9. Δηλαδή, ας είναι ο λόγος σας «ναι» όταν πράγματι είναι «ναι», και «όχι» όταν πράγματι είναι «όχι». Το επιπλέον δε από αυτά είναι από του πονηρού. Αυτό, ακόμη, θα συστήσει και ο Απόστολος των Εθνών Παύλος στα μέλη της χριστιανικής κοινότητος : «αποθέμενοι το ψεύδος λαλείτε αλήθειαν έκαστος μετά του πλησίον αυτού• ότι εσμέν αλλήλων μέλη»10. Δηλαδή, αφού αποθέσετε για πάντα το ψεύδος, να λαλείτε την αλήθεια ο καθένας σας με τον πλησίον του, διότι είμεθα μεταξύ μας μέλη ο ένας του άλλου.
Έτσι λοιπόν, ο χαρακτήρας του αληθινού Χριστιανού και κυρίως του Ποιμένος της Εκκλησίας θα πρέπει να έχει το στοιχείο της αληθείας. Ο Κληρικός θα πρέπει να είναι φιλαλήθης, ειλικρινής, ακέραιος, ευθύς, άδολος, αξιόπιστος. Η αλήθεια θα πρέπει να είναι γι’ αυτόν ο σωτήριος εκείνος χαλινός και η ζώνη του πνεύματος που θα τον προστατεύει από κάθε επίθεση και έφοδο του εχθρού και θα τον προφυλάσσει συγχρόνως από τις ηθικές χαλαρώσεις της καθημερινής ζωής, αφού θα του παρέχει σταθερότητα, σκέπη και βοήθεια. Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, μιλώντας για την αλήθεια, της αποδίδει μεγάλη δύναμη : «Τόσο δυνατή είναι η αλήθεια και τόσο αδύνατο το ψέμα. Δηλαδή η αλήθεια και όταν έχει σχέση με άσημους ανθρώπους, τους αποδεικνύει λαμπρούς• ενώ το ψέμα, και όταν είναι με το μέρος των ισχυρών, τους αποδεικνύει αδύνατους»11.
Αυτή η αλήθεια νικά ακόμη και τους συκοφάντες. «Όμως το ψέμα, κι αν εκφρασθεί με άπειρους λεκτικούς τρόπους, παύει να είναι πιστευτό και εξαντλείται εύκολα και γίνεται πιο ανίσχυρο και από τον ιστό της αράχνης»12. Τέτοια είναι η αλήθεια• λάμπει ακόμη κι όταν πολεμείται!
Αυτή η αλήθεια μας χρειάζεται κυρίως σήμερα που επικρατεί το ψεύδος και η υποκρισία. Αυτήν πρέπει να ομολογούμε με απλότητα. Αυτή πρέπει να είναι ο οδηγός της ζωής μας. Ο Ιερός Χρυσόστομος και πάλι είναι αποκαλυπτικός : «να μην προτιμούμε την ομόνοια που πετυχαίνεται με υποχωρήσεις και συμβιβασμούς αλλά την αλήθεια»13. Και ακόμη : «να υποστηρίζουμε εκείνους που κατέχουν το δίκαιο. Και αν είναι δυνατοί εκείνοι που αδικούν, ας αποφεύγουμε τη συμμαχία μαζί τους»14. Τέλος : «να κρίνουμε με οδηγό την αλήθεια»15.
Η αλήθεια λοιπόν, αγαπητοί μου πατέρες, πρέπει να κυριαρχεί και στη δική μας ζωή.
Αυτήν πρέπει να χρησιμοποιούμε στη ζωή μας και με αυτήν πρέπει να φύγουμε από αυτήν τη ζωή, ως οδηγό για τη Βασιλεία των Ουρανών.
Με αυτήν πρέπει να στεκόμαστε ενώπιον του Ιερού Θυσιαστηρίου.
Με αυτήν να αντιμετωπίζουμε τα προβλήματα του ποιμνίου μας, αλλά και τους εχθρούς της πίστεώς μας.
Αυτή να χρησιμοποιούμε στη συμπεριφορά μας και στην καθημερινή μας επικοινωνία.
Αυτή να διαποτίζει ολόκληρη την ύπαρξή μας.
Ένας κληρικός πρέπει να είναι αληθινός!
Μαζί με τις παραπάνω σκέψεις μου, δανεισμένες από τους Πατέρες της Εκκλησίας, επιτρέψτε μου να σας υπενθυμίσω και τα κάτωθι επ’ ευκαιρία της εισόδου μας στην Αγία και Μεγάλη Εβδομάδα των Παθών του Κυρίου μας Ιησού Χριστού.
1. Να στηρίξουμε, να βοηθήσουμε, να ενισχύσουμε με όλες μας τις δυνάμεις τον παράγοντα άνθρωπο που υποφέρει. Δεν είναι μόνον η οικονομική δυσπραγία που επικρατεί στην πατρίδα μας, αλλά κυρίως η απόγνωση κι η απελπισία που έχει κυριεύσει πολλούς αδελφούς μας. Και ένας πατέρας έχει καθήκον να στηρίζει και να οικοδομεί το κάθε πνευματικό του παιδί. Έχω γράψει επανειλημμένως πως, αν πάντοτε ήταν η ώρα της Εκκλησίας, αυτή η ώρα είναι η «εσχάτη». Στηρίξτε τους αδελφούς του Χριστού. Ενισχύστε τους και βοηθήστε τους ν αποκτήσουν ελπίδα και νόημα στην ζωή τους. Οδηγήστε τους θυσιαστικά κι αγαπητικά στο πρόσωπο του Χριστού. Ο μισθός σας θα είναι πολύς εν τοις ουρανοίς.
2. Αυτήν την Εβδομάδα των Παθών και της Αναστάσεως του Κυρίου μας, ας αυξήσουμε την προσευχή μας προς τον Κύριο ημών Ιησού Χριστό, προκειμένου ο πόλεμος, η αιματοχυσία, η προσφυγιά και ο διωγμός κατά των Χριστιανών αδελφών μας να σταματήσει και να επικρατήσει η πολυπόθητη ειρήνη. Ας στηρίξουμε με την προσευχή μας τους χειμαζομένους πρόσφυγες και ας προσπαθήσουμε να τους βοηθήσουμε με όποιο τρόπο μπορούμε καλύτερα.
3. Το βράδυ της Κυριακής των Βαΐων να ευτρεπισθεί η Εικόνα του Νυμφίου και να εξέλθει στην κατάλληλη ώρα, σύμφωνα με το Τυπικό. Τα φώτα να είναι σβηστά κατά την έξοδο της Ιεράς Εικόνος, αλλά και καθ’ όλη τη Μεγάλη Εβδομάδα, ο φωτισμός στους Ιερούς Ναούς να είναι περιορισμένος, ώστε να δημιουργείται κατάνυξη.
4. Να τελεσθούν όλες οι Ιερές Ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδος, σύμφωνα με το Τυπικό της Εκκλησίας μας. Ακόμη, παρακαλώ, τα Ιερά Κείμενα και οι εκφωνήσεις να διαβάζονται ευκρινώς. Ιδιαίτερη προσοχή στην σωστή και ευκρινή απόδοση των Ευαγγελικών Αναγνωσμάτων.
5. Οπωσδήποτε να γίνουν οι τρεις Προηγιασμένες Θείες Λειτουργίες (Μ. Δευτέρα, Μ. Τρίτη και Μ. Τετάρτη). Εάν δεν είναι δυνατόν να γίνουν και οι τρεις Προηγιασμένες (για διαφόρους σοβαρούς λόγους, όπως έλλειψη Ιεροψαλτών, κ.α.), οπωσδήποτε να γίνει μία και αυτή κατά προτίμηση την Μεγάλη Τετάρτη.
Σας υπενθυμίζω, ακόμη, ότι τα καλύμματα της Αγίας Τραπέζης, καθώς και τα Ιερά Άμφια είναι πένθιμα μέχρι και τις Μεγ. Ώρες της Μεγάλης Παρασκευής (πρωί). Στις υπόλοιπες Ιερές Ακολουθίες ο στολισμός και τα άμφια είναι λαμπρά.
6. Το απόγευμα της Μεγ. Τετάρτης να τελεσθεί Ιερόν Ευχέλαιον σε όλους τους Ιερούς Ναούς, αφού προηγουμένως (την Κυριακή των Βαΐων, στο τέλος της Θείας Λειτουργίας) ανακοινωθεί η τέλεση του Ιερού Ευχελαίου. Μετά το Ιερό Ευχέλαιο να τελεσθεί η Ακολουθία του Νιπτήρος (ώρα 7.00 μ.μ.).
7. Να τελεσθεί οπωσδήποτε Θεία Λειτουργία την Μεγ. Πεμπτη (Θεία Λειτουργία Μεγ. Βασιλείου).
Το βράδυ της Μεγ. Πέμπτης να ευτρεπισθεί κατάλληλα ο χώρος του Ιερού Ναού και να μεριμνήσετε για την τάξη της εξόδου του Εσταυρωμένου. Κατά την έξοδο του Εσταυρωμένου τα φώτα του Ιερού Ναού πρέπει να είναι όλα σβηστά και οι πιστοί να κρατούν αναμμένα κεριά.
Να μεριμνήσετε, επίσης, για τα άνθη του Επιταφίου.
8. Την Μεγ. Παρασκευή να τηρηθεί η τάξις του Τυπικού, τόσο το πρωί, όσο και το βράδυ, στα Εγκώμια και την Έξοδο του Επιταφίου.
Κατά την διάρκεια των Ιερών Ακολουθιών να κτυπούν πένθιμα οι καμπάνες των Ιερών Ναών, αλλά και (κατά διαστήματα) όλη την ημέρα. Επάνω στον Επιτάφιο θα υπάρχει οπωσδήποτε το Ιερόν Ευαγγέλιον. Εφιστώ την προσοχή όλων: προς Θεού, να μην τοποθετηθεί δίσκος για συλλογή χρημάτων στο Ιερό Κουβούκλιο του Επιταφίου.
9. Το Μέγα Σάββατο είναι η τελευταία και πιο λεπτομερής σε προετοιμασία ημέρα της Μεγ. Εβδομάδος. Να τελεσθεί η Θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου, όπως προβλέπεται από το Τυπικό της Εκκλησίας μας.
ΠΑΡΑΚΑΛΩ, ακόμη:
α) Για την καθαριότητα του Ιερού Ναού, του Ιερού Βήματος και τον ευπρεπισμό της Αγίας Τραπέζης.
β) Να γίνει ο αναστάσιμος στολισμός με επιμέλεια και λαμπρότητα.
γ) Να γίνει καθαριότητα κηροπηγίων, κανδηλών και Ιερών Σκευών. Πρέπει οι Ναοί μας να υποδεχθούν με πλήρη καθαρότητα και ευπρέπεια το Αναστάσιμο Φως.
δ) Να μεριμνήσετε για την έγκαιρη προμήθεια και βαφή κόκκινων αυγών, τα οποία θα μοιράσετε στους πιστούς μας την νύκτα της Αναστάσεως η και μετά τον Εσπερινό της Αγάπης.
ε) Να προτρέψετε τούς πιστούς να μην φύγουν μετά την Ανάσταση, αλλά να μείνουν και να συμμετάσχουν στην Αναστάσιμη Θ. Λειτουργία, για την οποία και γίνεται όλος ο πνευματικός αγώνας μας. Να τούς προτρέψετε ήδη από την Κυριακή των Βαΐων, αλλά και νωρίτερα, με ευγενικό τρόπο, όπως αρμόζει σε Ιερείς του Υψίστου, να κοινωνήσουν των Αχράντων Μυστηρίων τη νύκτα της Αναστάσεως.
στ) Μην ξεχάσετε: Να αναγνωσθεί η Αναστάσιμη Εγκύκλιος το Μεγ. Σάββατο βράδυ πριν το ” Δεύτε λάβετε φως . . . “, καθώς και στον Εσπερινό της Αγάπης.
ζ) Να προτρέψετε τούς πιστούς μας να παρακολουθήσουν τον Εσπερινό της Αγάπης, που τελείται το πρωί της Κυριακής του Πάσχα και ώρα 11.00 π.μ. στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό Καστοριάς. Όσοι από εσάς μπορείτε, να παρευρεθείτε στον ως άνω Εσπερινό και να φέρετε μαζί σας τα πιο λαμπρά άμφια. Η παρουσία σας θα μου δώσει ιδιαίτερη χαρά.
Τέλος, εφιστώντας την προσοχή σας και πάλι στο θέμα της καθαριότητος και του ευπρεπισμού των Ιερών Ναών, σας προτρέπω να επιβλέψετε προσωπικά την μέχρι λεπτομέρειας καθαριότητα του Ναού, που θα γίνει από ευλαβείς κυρίες εγκαίρως και όχι την Μεγάλη Εβδομάδα, και από εσάς τούς ιδίους ο ευπρεπισμός του Ιερού Βήματος και ιδίως της Αγίας Τραπέζης και της Αγίας Προθέσεως. Το Μεγ. Σάββατο πρωί και μετά την Θεία Λειτουργία, να γίνει η τελευταία καθαριότητα. Οποιοδήποτε περιττό αντικείμενο, παρακαλώ, να αποσυρθεί στις αποθήκες.
Προσέχοντες την ευπρέπεια και καθαριότητα των Ιερών Ναών, την τήρηση του Τυπικού και τις λεπτομέρειες που επιβάλλει η ιδιαιτερότητα των ημερών, συντελούμε στο να γιορτάσουμε με λαμπρότητα την Μεγάλη Γιορτή, την πιο λαμπρή της πίστεώς μας. Βοηθάμε, ακόμη, τούς πιστούς μας να βιώσουν το μεγαλείο και τον πνευματικό πλούτο της Αγίας μας Εκκλησίας και να νοιώσουν την πνευματική χαρά που προσφέρουν οι Ιερές Ακολουθίες, όταν συνδυάζονται με την τάξη και την ευπρέπεια των Ιερών Ναών.
Σας ασπάζομαι στο όνομα του υπέρ ημών Παθόντος και Αναστάντος Κυρίου και σας εύχομαι
ΚΑΛΗ ΑΝΑΣΤΑΣΗ !
1 Εφεσ. 6,12
2 Εφεσ. 6,14
3 Αγ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου, «Ερμηνεία εις την προς Εφεσίους επιστολήν – Ομιλία ΚΓ’», ΕΠΕ 21,303-304
4 Ιω. 14,6
5 Μεγ. Βασιλείου, «Επιστ. 233 – Αμφιλοχίω Επισκόπω ερωτήσαντι», ΕΠΕ 1,148
6 Μεγ. Βασιλείου, «Επιστ. 151 – Ευσταθίω αρχιάτρω», ΕΠΕ 2,296
7 Αγ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου, «Εις Ψαλμ. ΡΜΓ’» κεφ. 3, ΕΠΕ 7,400
8 Αγ. Γρηγορίου του Παλαμά, «Αναίρεσις γράμματος Ιγνατίου Αντιοχείας» κεφ. 3, ΕΠΕ 3,608-609
9 Ματθ. 5,37
10 Εφεσ. 4,25
11 Αγ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου, «Υπόμνημα εις το κατά Ιωάννην Ευαγγέλιον, Ομιλ. ΝΗ’» κεφ.2, ΕΠΕ 14,74
12 Του ιδίου, «Πενταδία διακόνω», επιστ. ΞΔ’, ΕΠΕ 36,168
13 Του ιδίου, «Ερμηνεία της προς Ρωμαίους Επιστολής Ομιλ. ΚΓ’» κεφ. 2, ΕΠΕ 17,492
14 Του ιδίου, «Εις Ψαλμ. Ζ’», κεφ. 2, ΕΠΕ 5,284
15 Του ιδίου, «Προς Ιουδαίους και Έλληνας» κεφ. 11, ΕΠΕ 34,64
