Του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Καστορίας κ.κ. Σεραφείμ
«Ω Σταυρέ θυσιαστήριον πάντιμον»1.
Κυριακή Τρίτη των Αγίων Νηστειών. Και ο Σταυρός του Χριστού πρόκειται εις προσκύνησιν από την Αγία Ορθόδοξη Εκκλησία μας στον περιούσιο λαό του Θεού. Οι λόγοι πολλοί.
Ιστορικά μνημονεύουμε την εύρεση του Τιμίου Σταυρού από την Αγία Ελένη, η οποία τιμάται την 6η του μηνός Μαρτίου, όπως μας αναφέρει ο ιερός συναξαριστής.
Επειδή όμως η ημέρα αυτή συμπίπτει με την Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή και δεν μπορεί να εορτασθεί με λαμπρότητα, καθότι η περίοδος είναι πένθιμη και οι Ιερές Ακολουθίες ακολουθούν το τυπικό της τεσσαρακονθημέρου νηστείας, δηλαδή δεν τελείται πλήρης Θεία Λειτουργία, η εορτή αυτή τοποθετήθηκε την Τρίτη Κυριακή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Στη μετάθεση αυτή συνέβαλαν οι Πατέρες της Ιεράς Μονής Στουδίου, οι οποίοι και αναδιάρθρωσαν τις Ακολουθίες του Ιερού Τριωδίου κατά τον 8ο αιώνα.
Είναι περίφημος μάλιστα ο Κανόνας αυτής της εορτής σε πρώτο ήχο, ποίημα του Αγίου Θεοδώρου του Στουδίτου, που μας θυμίζει έντονα τον Κανόνα της Λαμπροφόρου Αναστάσεως.
Θεολογικοί, ακόμη, λόγοι, όπως η ενδυνάμωση των νηστευτών της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής, προκειμένου να ενισχυθούν στο αγώνισμα της νηστείας, επέβαλαν την προσκύνηση του Τιμίου Σταυρού. Κάτι τέτοιο αναφέρει και ο Άγιος Γερμανός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως σε μία περίφημη ομιλία του «Εις την προσκύνησιν του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού εν τω καιρώ τω μεσονηστίμω»2.
«Κανένας από τους νηστευτές» τονίζει ο Άγιος Ιεράρχης, «ας μη δυστροπεί ούτε να αφήσει το πέπλο της κατήφειας να του σκεπάζει το πρόσωπο. Όλοι σας τρέξτε στην ανατολή του Σταυρού και λουσθείτε στο φως, και σίγουρα τα πρόσωπά σας δεν θα γνωρίσουν ποτέ την καταισχύνη. Ας μας σφραγίσει το φως τού προσώπου τού Κυρίου μας και αμέσως τότε θα αστράψουν και τα δικά μας πρόσωπα σαν τον ήλιο, και η σκοτεινόμορφοι δαίμονες θα σκορπίσουν μακριά, μη μπορώντας αυτό το φως να το υποφέρουν»3.
Και τι είναι ο Σταυρός;
Πρώτον. «Θυσιαστήριον πάντιμον» τον χαρακτηρίζει ο Άγιος Γερμανός. Όπως το Ιερό Θυσιαστήριο γίνεται πρόξενος σωτηρίας για τον κάθε Χριστιανό, αφού σε αυτό θυσιάζεται ο Αμνός του Θεού, «ο αίρων την αμαρτίαν του κόσμου»4, προκειμένου να δοθεί στον άνθρωπο η ουράνια τροφή, το Σώμα και το Αίμα του Χριστού «εις άφεσιν αμαρτιών και εις ζωήν την αιώνιον», έτσι και ο Σταυρός έγινε το όργανο της σωτηρίας μας. «Εξόντωσε τον πικρότατο εχθρό της ανθρωπίνης φύσεως, συνέτριψε την κεφαλή του πονηρού,… ζωογόνησε και γιάτρεψε τον προαιώνιο εκείνο πονοκέφαλο του Αδάμ που προξένησε η καταστροφική εκείνη βίωση του απαγορευμένου καρπού, ανασύροντας από τα βάθη της ανθρωπίνης φύσεως εκείνη την κατάρα και εξαφανίζοντάς την. Γιατί ξεκάθαρο είναι πως ο Σταυρός δεν είναι όργανο κατάρας αλλά ευλογίας … τόσων αγαθών αδελφοί μου υπήρξε αιτία ο Σταυρός, αλλά και σωτήριο διαβατήριο προς την αρχέγονη μακαριότητά μας»5.
Δεύτερον. «Θυσιαστήριον πάντιμον».
Γιατί πάνω σε αυτό το αποτρόπαιο τότε σύμβολο της χειρότερης τιμωρίας καρφώθηκε και πέθανε για τη σωτηρία του κόσμου ο ίδιος ο Θεός. Έτσι το όργανο αυτό της τιμωρίας έγινε όργανο σωτηρίας. Το αντικείμενο της αισχύνης έγινε η δόξα της Εκκλησίας. Της κατάρας το σύμβολο έγινε «αράς της αρχαίας λύτρον». Της οδύνης και του θανάτου το ξύλο έγινε χαράς σημείον και ζωής ταμείον6.
Έτσι ο Σταυρός του Χριστού μάς συμφιλίωσε με τον Ουράνιο Πατέρα. Μας άνοιξε τη Βασιλεία των Ουρανών, αφού μέχρι τη Σταύρωση Εκείνου, ο Άδης κατάπινε αχόρταγα ακόμη και τους Δικαίους. Γι΄ αυτό έχει τόση δύναμη και χάρη, γιατί είναι το σύμβολο του ίδιου του Χριστού7.
Έτσι, γεμάτος θαυμασμό ο θαυμαστός Ιεράρχης της Βασιλίδος των πόλεων θα αναφωνήσει προς τον Δεσπότη Χριστό : «Πόσο αλήθεια αγαπητό είναι το θυσιαστήριό Σου, Κύριε των Δυνάμεων, όπου ο Ίδιος σαν αμνός θυσιάστηκες και σήκωσες στους ώμους σου την αμαρτία του κόσμου σαν Θεός με την ανθρώπινη θυσία Σου! Γιατί, αν και υπέμεινες τη Σταύρωση, κατά το μέτρο της ασθενείας της παθητής ανθρώπινης φύσης Σου, όμως παραμένεις κατά τη Θεότητά Σου Κύριος των νοερών αΰλων δυνάμεων και η θεϊκή Σου δύναμη βρήκε το πλήρωμά της μέσα από την ανθρώπινη ασθένεια, απονευρώνοντας και αχρηστεύοντας τον κοινό τύραννο του γένους των ανθρώπων8… Έτσι λοιπόν ο Σταυρός δεν είναι υπόθεση καταισχύνης αλλά ανδρείας και καυχήσεως εν Χριστώ πνευματικής»9.
Ας λάμψει, λοιπόν, ο Σταυρός στην ευλογημένη αυτή περίοδο με «τας φεγγοβόλους αστραπάς του»10 τις καρδιές μας.
Ως θυσιαστήριο, ας μας αντιβραβεύσει με την εξιλέωση.
Ως κλίνη βασιλική ας αναπαύσει το νου και το λογισμό μας, που ήδη κουράστηκε και μισοκοιμισμένος παραπαίει.
Ας θωρακίσει και ας προασπίσει την ψυχή μας ενάντια στους αοράτους και επιθετικούς δαίμονες εις δόξαν Χριστού, του Παντουργού τε και Παντοκράτορος11.
Ας μας αξιώσει δε να προσκυνήσουμε τα σωτήρια Παθήματα και τη Λαμπροφόρο Ανάστασή Του.
«Ταύτη τη ημέρα, μυρίζει τα μύρα, της θείας μυροθήκης, το ζωομύριστον ξύλον, ο Σταυρός του Χριστού · οσφρανθώμεν της αυτού θεοπνεύστου οσμής, αυτόν προσκυνούντες, πιστώς εις τους αιώνας»12.
1 Αγίου Γερμανού Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, Εις την προσκύνησιν του τιμίου και ζωοποιού Σταυρού εν τω καιρώ τω μεσονηστίμω,
PG 98,221-244. Η παρούσα ομιλία εκδόθηκε και στο βιβλίο «Ο Σταυρός του Χριστού στη ζωή μας – ερμηνευτικά κείμενα των ιερών Πατέρων»
εκδ. Αρμός, Θεσσαλονίκη 2006, στο οποίο αναφέρονται και οι παραπομπές του παρόντος κειμένου.
2 ο.π. σελ. 72-131
3 ο.π. σελ. 75
4 Πρβλ. Ησ. 53,12 και Α΄Ιω. 3,5
5 Αγίου Γερμανού, ο.π. σελ. 115
6 Χαιρετισμοί του Τιμίου Σταυρού
7 Το σημείον του Σταυρού, φυλλάδιο Ιεράς Μονής Παρακλήτου, Ωρωπός Αττικής
8 Αγίου Γερμανού, ο.π. σελ. 115
9 ο.π. σελ. 117
10 Στιχηρά Εσπερινού Κυριακής Σταυροπροσκυνήσεως
11 Αγίου Γερμανού, ο.π. 129
12 Τροπάριον η΄ ῳδής Κανόνος Όρθρου Κυριακής Σταυροπροσκυνήσεως
